Türkçe
Ebeveyn mi? Arkadaş mı? İkisi de, ama sırası ve sınırıyla.
Biraz açayım:
Sadece ebeveyn olmak, çocuğun seni otorite figürü olarak görmesini sağlar ama duygusal yakınlık zayıf kalabilir. Bu durumda çocuk, bazı şeyleri senden saklamaya başlayabilir. Sadece arkadaş olmak ise güveni güçlendirir ama sınırları bulanıklaştırır. Çocuk, rehberlik yerine “eşitlik” hissine kapılıp yön kaybedebilir.
En sağlıklısı:
“Güvenli liman gibi bir ebeveyn, anlayışlı bir arkadaş gibi bir dinleyici” olmak.
Yani:
Kuralları, değerleri ve sınırları bir ebeveyn olarak koy.
Ama dinlerken, anlamaya çalışırken, yargılamadan yaklaşan bir arkadaş ol.
Diyelim ki çocuğun 14 yaşında ve arkadaşlarıyla dışarı çıkmak istiyor. Saat 11’de dönmesini istiyorsun ama o “Anne, herkes 12’de dönüyor!” diyor.
Sadece ebeveyn olursan:
“Hayır, 11 dedim. Tartışmak yok!” Çocuk sinirlenir, kendini bastırılmış hisseder, belki gizlice sözünü çiğner.
Sadece arkadaş olursan:
“Tamam canım, 12 olsun madem.” Bu kez sınır bulanıklaşır; çocuk her isteğinde “ikna edebilirim” diye düşünür.
Ebeveyn + arkadaş dengesi:
“Seni anlıyorum, arkadaşlarınla vakit geçirmek istiyorsun. 12 geç olması seni mutlu ederdi, ama sabah erken kalkacaksın ve ben güvenliğinden endişe ederim. 11:30’da dönmen ikimiz için de uygun olur mu?”
Bu şekilde:
Anlayış gösteriyorsun (arkadaş gibi),
Sınırı koyuyorsun (ebeveyn gibi),
Karara birlikte varıyorsunuz (saygı ilişkisi kuruyorsun).
9 yaş, hem bağımsızlaşmanın başladığı hem de hâlâ yönlendirmeye çok açık bir dönemdir. Bu yaşta çocuk hem “büyük gibi hissetmek” ister hem de hâlâ “güvende olma” ihtiyacı çok güçlüdür. Yani: arkadaş gibi dinleyip, ebeveyn gibi yönlendirmek en etkili yaklaşımdır.
Durum örneği:
Çocuğun ödev yapmak istemiyor, tabletle oynamak istiyor.
Sadece ebeveyn olursan:
“Ödevini yapmadan tablet yok! Hemen masaya otur!” Sonuç: Belki yapar ama isteksizce, içten bir direnç oluşur.
Sadece arkadaş olursan:
“Tamam, biraz oyna, sonra yaparsın.” Sonuç: Sınırlar kayar, sorumluluk duygusu gelişmeyebilir. Ebeveyn + arkadaş dengesi:
“Tablette oynamayı çok sevdiğini biliyorum. Ama önce ödevini bitirirsen, aklın da rahat olur. Ne dersin, birlikte plan yapalım mı? Ödevi 30 dakikada bitir, sonra 20 dakika tablet oynayabilirsin.”
Bu şekilde:
Çocuğun isteğini anlıyorsun (arkadaş gibi),
Ama sorumluluk bilincini koruyorsun (ebeveyn gibi),
Üstelik karar sürecine dahil ediyorsun (güven duygusunu güçlendiriyorsun).
Özlem Ersül
ICF Yaşam ve İlişki Koçu